W najbliższy weekend mija 80. rocznica ucieczki 76 alianckich jeńców z żagańskiego obozu Stalagu Luft III. Warto zwiedzić te tereny jak i ciekawą ekspozycją
w Muzeum Obozów Jenieckich. Turystów czeka masa atrakcji: rekonstrukcja Wielkiej Ucieczki, Cross Uciekiniera i przeloty samolotów F-16 oraz C-130 Hercules.
W czasie II wojny światowej hitlerowcy upatrzyli sobie Żagań jako doskonałe miejsce do tworzenia obozów jenieckich. Do historii przeszły szczególnie dwa z nich. W założonym w 1939 roku Stalagu VIII C przetrzymywano ok. 49 tys. żołnierzy. Trzy lata później powstał obóz dla zestrzelonych lotników alianckich - Stalag Luft III.
Większość jeńców nie zamierzała czekać do końca wojny. Zresztą, nie wiedzieli oni, kiedy się ten konflikt zakończy i z jakim rezultatem dla Aliantów. Dlatego pragnąć być wolnymi ludźmi, próbowali uciekać z obozów. W 1943 roku, w całej III Rzeszy uciekło z obozów aż 33 tysiące jeńców. Jedną z najbardziej brawurowych była Wielka Ucieczka z żagańskiego obozu Stalag Luft III. Planowo miało uciec trzema wydrążonymi w ziemi tunelami nawet 500 jeńców.
Kopane jednocześnie trzy tunele nazwano „Tom”, „Dick” i „Harry". „Tom” został odkryty podczas jednej z rewizji, a wyjście z tunelu „Dick” w wyniku rozbudowy obozu znalazło się na terenie nowego sektora. Ostatnią szansą ucieczki pozostał 111 metrowy tunel „Harry”, do którego budowy wykorzystano wszystko, co można wykorzystać do tego rodzaju konstrukcji: deski z baraków i prycz, puszki i worki, z których zbudowano specjalną pompę dostarczającą powietrze.
Gdy tunel był już gotowy, chęć ucieczki zgłosiło 500 osób. Zakładano, że zdoła uciec ok. 200, stąd szczęśliwców wyłoniono drogą losowania. Ostatecznie, w nocy z 24 na 25 marca 1944 roku na wolność wydostało się zaledwie 81 aliantów. Dziś to miejsce możemy zobaczyć spacerując wzdłuż od strony ul. Lotników Alianckich gruntową drogą w kompleksie leśnym.
Pozostałości po obozowych budynkach.
Z 81 uciekinierów pierwszych pięciu niemiecki wartownik ujął już przy wyjściu. Z pozostałych 76 , którym udało uciec do lasu, tylko trzech wyrwało się z obławy nazistów i wróciło do swoich ojczyzn. Większość uciekinierów Niemcy złapali. Na rozkaz Hitlera mieli zostać rozstrzelani, lecz po interwencji jego współpracownika Göringa ostatecznie zdecydowano się stracić 50, w tym wszystkich sześciu Polaków: majora nawigatora Antoniego Kiewnarskiego, porucznika pilota Stanisława Króla oraz poruczników nawigatorów: Włodzimierza Kolanowskiego, Jerzego Mondscheina, Kazimierza Pawluka i Pawła Tobolskiego. To wydarzenie doczekało się nawet w 1963 roku hollywoodzkiej superprodukcji "Wielka Ucieczka" ze Steve'm McQueenem i Charlesem Bronsonem na czele.
Poniżej - obchody Wielkiej Ucieczki w marcu 2019 roku. Uczestniczył w nich ostatni żyjący świadek tego wydarzenia, Charles Clark, były jeniec Stalagu Luft 3 i prezes stowarzyszenia jeńców wojennych RAF.
Muzeum Obozów Jenieckich jest czynne cały rok, od wtorku do piątku w godz. 10.00 - 16.00 oraz w weekendy , w godz. 10.00 - 17.00 (W okresie od 1 listopada do 1 marca w soboty oraz niedziele muzeum jest czynne w godz. 10:00-16:00). Zebrano w nim wszystkie pamiątki, jakie do tej pory znaleziono na terenach poobozowych jak i te, które podarowały placówce sami jeńcy i ich rodziny. Bilet wstępu wynosi 15 zł, ulgowy - 10 zł, dzieci do lat 7 mają wstęp wolny. Wynajęcie przewodnika to koszt 50 zł za godzinę, w języku angielskim - 100 zł za godzinę. Wszelkie informacje oraz zgłaszanie wycieczek pod numerem tel.: (+48) 68 478 49 94, e-mail: muzeum@um.zagan.pl
Ekspozycje znajdują się w budynku głównym (projekcja filmów dokumentalnych o tematyce jenieckiej, zwiedzanie z przewodnikiem) oraz sąsiadującej z nim replice baraku nr 104 (rekonstrukcja izby jenieckiej, wystawy: “Tunel Dick”, “The Long March – ewakuacja żagańskich obozów jenieckich”, “Ucieczka pod kryptonimem The Wooden horse” oraz “The Great Escape”).
Przewodnik oprowadzi nas też po terenach obozowych, zobaczymy makietę tunelu, którym uciekali jeńcy a także zrekonstruowana wieża strażnicza. Po drodze dostrzeżemy też pozostałości po budynkach drugiego z obozów - Stalagu VIII C oraz cmentarze wojenne, w tym mogiłę żołnierzy napoleońskich, poległych w kampanii w 1813 roku.
Z okazji 80 - lecia Wielkiej Ucieczki w tym roku na budynku Muzeum Obozów Jenieckich powstał piękny mural, upamiętniający zamordowanych po ucieczce sześciu polskich lotników: majora nawigatora Antoniego Kiewnarskiego, porucznika pilota Stanisława Króla oraz poruczników nawigatorów: Włodzimierza Kolanowskiego, Jerzego Mondscheina, Kazimierza Pawluka i Pawła Tobolskiego. To wydarzenie doczekało się nawet w 1963 roku hollywoodzkiej superprodukcji "Wielka Ucieczka" ze Steve'm McQueenem i Charlesem Bronsonem na czele.
W najbliższy weekend (23-24 marca), z okazji 80. rocznicy Wielkiej Ucieczki z żagańskiego obozu Stalag Luft III na mieszkańców Żagania i okolic oraz turystów czeka wiele atrakcji. W sobotę, 23 marca, w godz. 11.00-17.00 przy Muzeum Obozów Jenieckich rozstawi się miasteczko wojskowe. Będzie pokaz sprzętu i uzbrojenia Czarnej Dywizji i armii amerykańskiej oraz stoiska historyczno-edukacyjne przygotowane przez grupy rekonstrukcyjne. Będzie można wejść do zabytkowego pojazdu BTR-152, amerykańskiego transportera ScoutCar, czołgu T-34-85, ciężarówki LUBLIN z serialu "Czterej pancerni i pies", samochodu pancernego BA-64, trenażera dla kierowców MTS-70 oraz stend-kabiny do nauki sytuacji alarmowych na pokładzie śmigłowca Mi-2. Na placu rozstawią się food-trucki.
O godz. 12.00 zaplanowano spektakl edukacyjno-muzyczny dla dzieci, o 14.00 wystąpi Częstochowa Pipes and Drums, jedyna w Polsce orkiestra grająca tradycyjną muzykę szkocką na wielkich dudach i bębnach,od godz. 15.00 - Cross Uciekiniera i 48. Cross Żagański. Miasteczko wojskowe rozstawi się również w niedzielę, w godz. 11.00 - 16.00. W południe odbędzie się apel pamięci. Uświetni go przelot samolotów F-16 oraz C-130 Hercules Polskich Sił Powietrznych (uzależniony od pogody).
Ponad pół tysiąca osób uczci to wydarzenie na sportowo, czyli biegnąć w 48. Crossie Żagańskim. Impreza na terenach poobozowych przy Muzeum Obozów Jenieckich rozpocznie się o godz. 15.00 tzw. Crossem Uciekiniera. Dwie godziny później na 690-metrowym dystansie pobiegną dzieci, a o 18.00 zaplanowano bieg główny, w dwóch wariantach - na 5 i 10 km. Tym samym zostanie pobity rekord frekwencji. W Crossie weźmie 555 uczestników we wszystkich kategoriach, a dojdą jeszcze żołnierze armii amerykańskiej. Udział zapowiedzieli także lotnicy Royal Air Force z Wielkiej Brytanii, a także obywatele Rumunii, Portugalii czy Holandii. Start i meta przy obozowym baraku nr 104. W ten sposób biegacze uczczą pamięć jeńców alianckich, którzy 80 lat temu uciekli z obozu Stalag Luft III.
